Bilim insanları, içinde az ketçap kalan ketçap şişesini sıktığınızda neden her zaman etrafa saçıldığının bilimsel açıklamasını yaptılar. Neyse ki, çalışmaları bu korkunç olayın olmasını önlemenin bazı yollarını da gösteriyor.
Oxford Üniversitesi’nden iki bilim insanı, geçtiğimiz ay American Physical Society’nin Akışkanlar Dinamiği Bölümü konferansında akılda kalıcı bir şekilde “Bir kılcal boruda sıkıştırılabilir yer değiştirmenin dinamikleri” başlıklı çalışmalarını sundular.
Matematiksel modelleme ve bir dizi deney kullanarak, şişeyi yavaş ve yumuşak bir şekilde sıkmanın, en sevdiğiniz süslemeleri mahveden sos sıçraması olasılığını önemli ölçüde azaltacağını gösterdiler. Her şey karmaşık bir akışkan dinamiği sistemine bağlı olsa da, en nihayetinde bu çalışma, direncin ve gücün sosun şişeden nasıl aktığını nasıl etkilediğini gösteriyor.
Plastik bir sos şişesini sıktığınızda, şişenin tepesindeki hava bir yay gibi sıkışarak önündeki sıvıyı dışarı iter. Bu sırada, aşağı doğru olan kuvvete ketçap ve şişenin duvarları arasındaki sürtünme kuvveti karşı koyar.
Mükemmel dökme için, sos severlerin şişenin içindeki bu iki kuvveti hassas bir şekilde dengelemesi gerekecektir. Ancak, sos azaldığında, bu ince denge, sostan gelen sürüklemenin azalmasıyla bozulur. Daha az sürtünmeyle, şişedeki hava, bastırılmış bir yay gibi tüm potansiyelini serbest bırakarak sosun son parçasının ani bir patlamayla dışarı atılmasına neden olur.
Oxford Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Bölümü’nden çalışma yazarı Profesör Chris MacMinn yaptığı açıklamada “Sıvıyı hareket ettirecek itici gücü oluşturmak için havayı sıkıştırmanız gerekiyor. Sıvı dışarı akarken, itilecek daha az sıvı olduğu için viskoziteye karşı direnç azalır. Aynı zamanda, sıvının dışarı akışı, havanın tüpe doğru genişlemesi için daha fazla yer açar, bu da itici gücü zamanla azaltır” dedi.
Yine Oxford’daki Mühendislik Bilimi Bölümü’nden Dr. Callum Cuttle “Analizlerimiz, bir ketçap şişesinin saçılmasının en ince ayarlara inebileceğini ortaya koyuyor: Biraz fazla sert sıkmak bile sabit bir sıvı akışı yerine bir saçılma üretecektir” diye ekledi.
Araştırmacılar, hafifçe sıkmanın yanı sıra, üreticilerin sıçrama ihtimalini azaltmak için daha geniş nozüllere sahip şişe kapakları yapmaları gerektiğini öne sürüyor. Çalışmaları, günümüzde sos şişesi kapaklarında yaygın olarak kullanılan lastik valflerin de sorunun önemli bir kaynağı olduğunu gösterdi: “Bu valfler, sizi sos şişeden çıkmadan önce belirli bir miktarda basınç oluşturmaya zorlayarak saçılma sorununu daha da kötüleştiriyor. Bu valfler sızıntıları önlemeye yardımcı olur, ancak tamamen saçılmaya yönelik bir bakış açısından, bu valfleri çıkarmak çok mantıklı olacaktır. Hızlı bir çözüm için, bir şişenin sonuna yaklaştığınızda (saçılma olasılığı yüksek olduğunda), kapağı çıkarın ve kalan sıvıyı daha geniş ağızdan çıkartın. Bu sağduyu olabilir, ancak artık onu destekleyecek titiz bir matematiksel temel var.”
Henüz hakem değerlendirmesinden geçmeyen makale, kısa bir süre önce ön baskı sunucusu arXiv’de yayınlandı.
